Jak zorganizować Żywą Bibliotekę?

Barbara Moś, Stowarzyszenie Europe4Youth, Kraków

Czym jest Żywa Biblioteka?

Podczas Żywej Biblioteki „udostępnia się” osoby reprezentujące grupy zagrożone wykluczeniem, dotknięte dyskryminacją, stygmatyzacją, uprzedzeniami, stereotypami, nietolerowane w naszym kraju lokalnej społeczności - „czytelnikom”. Czytelnikiem może zostać każdy, który zgłosi się do „recepcji”, założy „kartę biblioteczną” i poczeka na swoją kolej. Gdy ten czas nastanie, może porozmawiać z „Żywą Książką” o dowolnych kwestiach, skonfrontować poglądy, zweryfikować swoje postrzeganie poszczególnych grup lub po prostu poznać osobę. Może poszukać wiedzy u źródeł, bezpośrednio od osób, których temat dotyczy.

Żywa Biblioteka uświadamia podobieństwa między ludźmi, promuje atmosferę dialogu i rozważań nad naturą człowieka. Promuje postawę otwartości, dialogu i tolerancji w coraz bardziej różnorodnych społeczeństwach, a także zrozumienia, które jest podstawą równego traktowania i niedyskryminacji.

Atmosfera szczerej, nieskrępowanej rozmowy sprzyja zmianie postaw. Ułatwia wyjście ze swojej strefy komfortu i poznanie nieznanej wcześniej osoby w bezpiecznych warunkach dotyka trzech elementów postawy - poznawczego, emocjonalnego i behawioralnego. Element poznawczy postawy to wiedza, którą czytelnik zdobędzie w kontakcie z „Żywą Książką”, emocjonalny zmieni się, gdy ją po prostu polubi, a behawioralny, czyli przyjazne zachowanie wobec niej – jest narzucony w regulaminie „Żywej Biblioteki”. Podczas rozmów nie wolno przekonywać do swoich poglądów, sposobu życia, wizji świata. Wolno jedynie o niej informować, przedstawić stan faktyczny. „Żywa Biblioteka” to przestrzeń dla stawiania odważnych i trudnych pytań, nie zaś laboratorium generujące natychmiastowe efekty. 

Jak przygotować Żywą Bibliotekę?

Zanim zabierzecie się za organizację Żywej Biblioteki zastanówcie się nad:

1) Katalogiem Żywych Książek – powinna być zapewniona różnorodność tematyczna Żywych Książek oraz reprezentacja wszystkich najważniejszych „przyczyn” dyskryminacji. Jak zdobywać Żywe Książki?:

• Organizacje, NGO zajmujące się danymi grupami np. Centrum Muzułmańkie, organizacje LGBT, zrzeszenia migantów, ect.
• Kontakty – znajomi, znajomi znajomych
• „Googling” – fora tematyczne, blogi, portale
• Organizatorzy innych Żywych Bibliotek – mają już swoje wypracowane Katalogi, być może udostępnią kilka swoich kontaktów :)

2) Przygotowaniem Żywych Książek – poinformowanie ich o specyfice Żywej Biblioteki, ich prawach i obowiązkach, zasadach takich jak np. nieprzekonywanie do swoich poglądów, zasada partnerstwa i dialogu. Możecie zorganizować spotkanie wszystkich Żywych Książek przekazując im najważniejsze zasady i odpowiadając na ich wątpliwości.

3) Finansowaniem, współfinansowaniem, partnerstwami – zasadą Żywej Biblioteki jest niezależność. Zatem żadne partnerstwo nie może pociągać za sobą zmianę samej koncepcji Żywej Biblioteki, np. zmianę Katalogu, formy, ect.

4) Mediami – jakie media chcecie zaprosić, kogo chcecie informować o Żywej Bibliotece, do jakiej grupy dotrzeć. Pamiętajcie o zasadzie niezależności i ochornie Żywych Książek! Nie można dopuścić np. do filmowania rozmów, podsłuchiwania, robienia zdjęć bez wyraźnej zgody Żywych Książek.

5) Miejscem – powinno być łatwo dostępne dla wszystkich. Oznacza to bliskość do centrum, udogodnienia dla osób niepełnosprawnych, wygodę rozmów oraz możliwość zapewnienia bezpieczeństwa Żywym Książkom. Żywe Książki powinny mieć zapewniony własny „kąt”, w którym nie będą widoczne „na wejściu”, i w którym mogą odpocząć, coś przekąsić, porozmawiać we własnym gronie.

6) Zespołem wolontariuszy – do organizacji średniej wielkości Żywej Biblioteki 15-20 Żywych Książek potrzeba około 12 wolontariuszy obsługujących wydarzenie – zapisujących Czytelników, wydających karty biblioteczne, „przedstawiających” Czytelnikowi Żywą Książkę, którą wypożyczył, informujących, promujących, opiekujących się Żywymi Książkami, porządkiem i bezpieczeństwem uczestników. Zespół powinien być przeszkolony co do zasad panujących w Żywej Bibliotece i jej charakteru. Musi mówić jednym głosem i nie wprowadzać w błąd Czytelników.

7) Oprawą wydarzenia – standardowy zestaw rekwizytów to:

• karty biblioteczne – identyfikatory dla Czytelników z informacją jaką Żywą Książkę wypożyczają i na jaki czas,
• katalogi Żywych Książek – spis wszystkich dostępnych na wydarzeniu Żywych Książek z prologami – którkimi opisami napisanymi przez same Żywe Książki,
• makieta do rejestracji na której widać która Żywa Książka jest zajęta/wolna w danym momencie,
• REGULAMIN wypożyczeń,
• ulotki informacyjne o tym, czym jest Żywa Biblioteka,
• ankiety ewaluacyjne dla Czytelników. 

8) Pozostałymi wymiarami organziacji: wydarzenia towarzyszące, komunikacja i budowanie zespołu, i inne.

Wydarzenia towarzyszące

Warto organizować Żywą Bibliotekę w otoczeniu innych wydarzeń: medialnych, publicznych, nagłaśnianych, bądź też kierowanych do konkretnych grup:

• Warsztatów, seminariów, symulacji, wykładów, spotkań z ekspertami
• Wieczorków filmowych, wydarzeń kulturalnych, wystaw, koncertów
• Szerszych programów, kampanii społecznych, włączając się w ruchy, programy rządowe, projekty sieci organizacji, czy instytucji ponadnarodowych, itd.

Zalety:

• Informacja o Żywej Bibliotece dociera bezpośrednio do ludzi zainteresowanych wydarzeniem
• Zwiększona frekwencja Czytelników na wydarzeniu głównym
• Marketing szeptany
• Umocowanie w szerszym kontekście (programów, ruchów, kampanii)
• Możliwość poszerzenia zespołu
• Budowanie „marki”

Wady:

• Wszystkie zagrożenia związane z medialnością – bezpieczeństwa, intymnej atmosfery, ryzyko „protestów” i bojkotów...

Komunikacja i budowanie zespołu

Organizacja Żywej Biblioteki potrzebuje zespołu równo zaangażowanego w jej realizację o dogodnej liczbie, który poświęci wystarczającą ilość czasu i uwagi na przygotowania. Standard to 10 godzin tygodniowo, przez co najmniej 4 miesiące. 

Przebieg przygotowań i wskazówki dot. Komunikacji i budowania zespołu.

• Spotkanie planistyczno-strategiczne otwarte dla wszytskich zainteresowanych – przedstawienie założeń, celów, zadań,
• Budowanie zaufanego zespołu ludzi rozumiejących i „czujących” metodę,
• Praca grupowa – zespoły, grupy robocze,
• Delegacja zadań i równa odpowiedzialność zespołu za ich wykonywanie:

- Partnerzy + poszukiwanie Żywych Książek + przygotowanie Żywych Książek
- Oprawa graficzna, materiały prasowe, strona internetowa
- Promocja, PR, organizacja wydarzeń towarzyszących
- Opracowania merytoryczne, artykuły, wywiady
- Logistyka: miejsce, transport oraz finanse
- Zarządzanie grupą wolontariuszy, szkolenia, przygotowanie,

• Równy dostęp do wszystkich materiałów wypracowanych na spotkaniach i poza spotkniami przez równoległe komunikowanie – wszystkie wiadomości pojawiają się jednocześnie na wszystkich kanałach:

- OneDrive
- Grupa facebook
- Grupa mailingowa
- Googledocs

• Responsywność – odpowiadanie na wiadomości, komentowanie, stawianie pytań bezpośrednio po ich pojawieniu się – a więc w praktyce online,
• Zasada dobrej wiary i współpracy – otwarta komunikacja, wzajemna pomoc, zakładane dobre intencje,
• Zwoływanie spotkań ad hoc dla rozwiania wątpliwych kwestii.

Praktyczne wskazówki

• „Półka z książkami” – osobe pomieszczenie dla Żywych Książek,
• Różne miejsca dla Żywych Książek i Czytelników – krzesła, pufy, stoliki, kanapy – dowolność wyboru,
• Con. 12 wolontariuszy o różnych rolach: ewaluator, rejestrator, rekruter, asystent Żywych Książek, informator, „słownik” itd.,
• Duża sala z udogodnieniami dla osób niepełnosprawnych,
• Catering,
• Oplakatowanie, obanerowanie, wolontariusze z ulotkami i katalogami bibliotecznymi,
• Materiały drukowane: makieta wypozyczeń, karty biblioteczne, katalogi, regulamin, ankieta ewaluacyjna dla Czytelników, ulotki różnego typu, notesy,
• Dowolne gadżety,
• System wypożyczeń E-Booków – przez Skype,
• System rezerwacji książek online – możliwość „umawiania się na wizytę” z Żywą Książką podczas wydarzenia.

Standardy organizowania Żywej Biblioteki dotyczące celów, organizacji, współpracy i Żywych Książek wypracowane przez sieć Żywych Bibliotek w Polsce podczas seminarium „Budowanie sieci Żywych Bibliotek w Polsce” w dniach 11-15 czerwca 2014, zorganizowanego przez Stowarzyszenie Diversja – organizatora Żywej Biblioteki Wrocław, we współpracy z Human Library Organization znajdziecie tutaj. 

Pytania? Sugestie? Wątpliwości?
Napisz do:
Barbara Moś
b.mos@europe4youth.eu
rozpoczynając tytuł maila od „[ŻB]”
Więcej info: www.livinglibrary.pl

zdjęcie: CC BY-SA garryknight

miniatura: CC BY shimpo