Jak skonstruować ankietę?

Często do organizacji projektu potrzebne są wiadomości na temat konkretnych potrzeb społeczeństwa. Musicie dowiedzieć się, jakie są opinie ludzi na dany temat, poznać ich nawyki – jednym ze sposobów na zdobycie odwiedzi na te wszystkie zagadnienia jest przeprowadzenie ankiety. Oto krótki poradnik, który pomoże wam zaprojektować kwestionariusz i przeprowadzić ankietę.

1. Czy warto robić ankietę?

Zadajemy to pytanie nieco przewrotnie. Warto jednak, abyście i wy się nad tym zastanowili, zanim zabierzecie się do pracy. Ankiety stały się popularnym narzędziem zbierania informacji (mniej lub bardziej na serio) – nawet na wielu portalach społecznościowych znajdują się aplikacje umożliwiające ich tworzenie.

Jeśli jednak rzeczywiście chcecie się czegoś dowiedzieć, to pomyślcie, czy ta rzecz nadaje się do zbadania za pomocą ankiety. Jeśli interesuje was np. dzieciństwo pokolenia waszych dziadków, to lepsze pewnie okaże się przeprowadzenie wywiadów. Ankieta jest narzędziem bardziej skutecznym, jeżeli zależy wam na uzyskaniu konkretnych informacji – np. chcecie dowiedzieć się, jakie nawyki czytelnicze mają uczniowie waszej szkoły (ile książek czytają w ciągu roku? Czy korzystają z biblioteki? Czy i jakie gazety kupują? Itd.).

2. Dobieramy próbę – czyli ustalamy kogo badać.

Jeśli stwierdziliście, że ankieta jest tym narzędziem zbierania danych, które chcecie wykorzystać, to pora zastanowić się nad próbą naszego badania. Czym jest próba? Mówiąc najprościej, próba to pula osób, które poddane będą badaniu (czyli wypełnią ankietę). Socjologowie (przedstawiciele nauki, w której ankiety są często wykorzystywane) mają wiele skomplikowanych procedur dobierania próby, ale… No właśnie, może pozostawmy je socjologom. W przypadku waszej ankiety, warto abyście pamiętali o tym, że wyniki ankiety przeprowadzonej wśród 5 osób nic wam nie powiedzą – im większa (w miarę możliwości) będzie wasza próba, tym lepiej.

Uwaga!

Pamiętaj aby dobrać odpowiednią ilość osób z każdej grupy zróżnicowania społecznego. Np. Jeżeli pytasz o zdanie społeczność szkolną na temat ławek na szkolnym korytarzu i wyniki ankiety zatytułujesz: „Zdanie społeczności szkolnej”, musisz pamiętać, że w jej skład wchodzą oprócz uczniów także nauczyciele i inni pracownicy szkoły – aby sondaż odzwierciedlał prawdę powinieneś pytania z ankiety zadać także (w odpowiednich proporcjach) tym grupom.

3. Układamy kwestionariusz.

Kwestionariusz ankiety zwykle składa się z trzech głównych części:

• Krótkiego wstępu, w którym opisane jest krótko, kto badanie przeprowadza, w jakim celu i czego ono dotyczy (np. „Jesteśmy uczniami Gimnazjum nr 1. Przeprowadzamy badanie dotyczące tego, w jaki sposób młodzi ludzie spędzają czas wolny…”). W tej części zwykle znajduje się też informacja o tym, że ankieta jest w pełni anonimowa, a odpowiedzi są poufne (to znaczy, że dane osobowe osób wypełniających ankietę nie zostaną wykorzystane, odpowiedzi będą prezentowane tylko w formie danych zbiorczych – np. procentowych.
•  Pytań – część zasadnicza i najtrudniejsza do stworzenia. W zależności od tego, czego chcecie się dowiedzieć, mogą to być pytania zamknięte (z listą odpowiedzi do wyboru) lub otwarte (z pozostawionym pustym miejscem na odpowiedź). Jednak nawet w przypadku pytań zamkniętych należy brać pod uwagę, że wymyślone przez was odpowiedzi mogą nie wyczerpywać wszystkich możliwości. Ten problem rozwiązuje się w prosty sposób umieszczając, jako ostatnią odpowiedź, kategorię „Inne (jakie?)”, gdzie osoba wypełniająca ankietę może dopisać to, czego jej zdaniem brakuje.

Kwestionariusz ankiety oprócz (lub zamiast) pytań może też zawierać szereg stwierdzeń, do których osoba badana ma się ustosunkować – np. „W moim mieście jest za mało miejsc, w których młodzież może spędzać czas”. Takim stwierdzeniom często towarzyszy skala Likerta, czyli lista pięciu odpowiedzi do wyboru: Zdecydowanie tak/Raczej tak/Nie mam zadania/Raczej nie/Zdecydowanie nie.

Możecie w różny sposób konstruować zarówno pytania, jak i odpowiedzi. Pamiętajcie, aby zawsze wyjaśnić, ile odpowiedzi można zaznaczyć (np. „zaznacz jedną odpowiedź” albo „możesz wybrać max. 3 odpowiedzi”). Starajcie się układać pytania i odpowiedzi używając prostych i zrozumiałych dla ankietowanych sformułowań.

Uwaga!

Zwróćcie też uwagę na to, aby pytań nie było zbyt wiele. Wypełnianie długiej ankiety jest męczące i może zdarzyć się tak, że znużeni ankietowani będą zaznaczać przypadkowe odpowiedzi.

• Metryczki – to końcowa część ankiety, w której badani określają swoje dane demograficzne. Znajdują się tam informacje przydatne przy analizie wyników, takie jak płeć, wiek czy numer klasy. 

Nie zapomnijcie też, by na końcu podziękować za wypełnienie ankiety.

4. Pilotaż – czyli testujemy ankietę.

Gdy już przygotujecie kwestionariusz ankiety, przetestujcie ją na kilku osobach. Może okaże się, że niektóre rzeczy są niezrozumiałe dla osób wypełniających. Warto zebrać ich uwagi i poprawić kwestionariusz, jeśli zajdzie taka potrzeba.

5. Ruszamy w teren.

Wreszcie, z ostateczną wersją ankiety możecie wyruszyć na poszukiwanie badanych. Jeśli prowadzicie badanie w szkole, możecie ankiety wydrukować i rozdać na lekcji lub przerwie. Inną możliwością jest umieszczenie ankiety w Internecie, np. na jednej ze stron z darmowymi ankietami, lub rozesłanie ich pocztą elektroniczną.

6. Analizujemy wyniki.

Gdy badani zwrócą wam wypełnione ankiety, możecie zabrać się za ich analizę. Pozliczajcie wszystkie odpowiedzi i zastanówcie się , jakie wnioski możecie z nich wysnuć.

Wynikami badań, przedstawionymi w ciekawej formie (o tym, jak to zrobić możecie się dowiedzieć z naszej instrukcji) podzielcie się z innymi, np. publikując je w gazecie szkolnej lub na stronie internetowej szkoły.

7. To się jeszcze może przydać:

Dobre strony tej metody

• możliwość uzyskania odpowiedzi od dużej grupy osób w stosunkowo krótkim czasie
• możliwość liczbowego przedstawienia i łatwiejszej analizy wyników
• możliwość wykorzystania narzędzi do ankiet internetowych
• łatwiejsze porównywanie wyników z badań prowadzonych w różnych miejscach/w różnym czasie
• krótszy czas, jaki musi poświęcić respondent niż w przypadku wywiadu

Zagrożenia związane z tą metodą

• nie jest łatwe ułożenie dobrych, precyzyjnych pytań do ankiety, które będą odpowiadały na bardziej złożone pytania badawcze
• brak możliwości zagłębienia się w temat, wyciągnięcia bardziej złożonych informacji, dopytania respondenta, ew. wytłumaczenia niezrozumianych pytań
• przypadku ankiet internetowych mały zwrot, przypadkowość, brak kontroli nad tym, kto i jak wypełnia ankietę

(Wykorzystano materiały edukacyjne Centrum Edukacji Obywatelskiej, m.in. z Letniego Laboratorium Liderówka 2011) 

Materiał powstał w ramach dofinansowania przyznanego przez Fundację Bre Banku.