Rozmawiajmy o uchodźcach!

KILKA SŁÓW NA TEMAT MOWY NIENAWIŚCI W KONTEKŚCIE ROZMÓW O UCHODŹCACH

Temat związany z przyjmowaniem w Polsce uchodźców od prawie roku obecny jest bardzo wyraźnie w mediach i codziennych rozmowach Polek i Polaków. Artykuły związane z tą kwestią pojawiają się zarówno w gazetach codziennych, tygodnikach, programach telewizyjnych oraz we wszelkich mediach internetowych. Wiele z tych głosów stanowi głęboką analizę problemu. Nie możemy jednak pominąć takich, które w części lub w całości posługują się takim językiem, który możemy nazwać nienawistnym, lub nawet mową nienawiści. W ramach projektu „Rozmawiajmy o uchodźcach”, który realizowany jest obecnie przez Centrum Edukacji Obywatelskiej zachęcamy do tego, by na tak ważny dla nas temat po prostu rozmawiać. Warto jednak zastanowić się nad tym, jak rozmawiać, by dzieląc się swoimi opiniami, nie posługiwać się właśnie mową nienawiści. Jak prowadzić działania kierowane do młodych ludzi, by poprzez język i sposób mówienia o innych, traktować wszystkich z  szacunkiem?

Zacznę od wiersza Wisławy Szymborskiej…

„Nienawść” Spójrzcie, jak wciąż sprawna, Jak dobrze się trzyma  w naszym stuleciu nienawiść. Jak lekko bierze wysokie przeszkody. Jakie to łatwe dla niej - skoczyć, dopaść. Nie jest jak inne uczucia. Starsza i młodsza od nich równocześnie. Sama rodzi przyczyny, które ją budzą do życia. Jeśli zasypia, to nigdy snem wiecznym.

Religia nie religia - byle przyklęknąć na starcie. Ojczyzna nie ojczyzna - byle się zerwać do biegu. Niezła i sprawiedliwość na początek. Potem już pędzi sama. Nienawiść. Nienawiść. Twarz jej wykrzywia grymas ekstazy miłosnej. Ach, te inne uczucia - cherlawe i ślamazarne. Od kiedy to braterstwo może liczyć na tłumy? Współczucie czy kiedykolwiek pierwsze dobiło do mety? Porywa tylko ona, która swoje wie. (…) Wisława Szymborska[1]

 

Jak może już wiecie, Wisława Szymborska jako poetka była doskonałą obserwatorką otaczającej ją rzeczywistości. Czytając ten fragment wiersza widzimy, że mimo iż został on wydany po raz pierwszy w 1993 roku, jest nadal aktualny.  Możemy się teraz zastanowić, jaki był kontekst powstania tego wiersza? Tego tylko możemy się domyślać. Ale początek lat dziewięćdziesiątych to przecież tragiczna w skutkach wojna na Bałkanach. Wojna, której początek to nierozwiązane konflikty z przeszłości i mowa nienawiści kierowana do osób należących do innych grup, niż własna. Jaki był tego efekt? Długoletnia wojna, w której zginęły setki tysięcy osób, a straty wojenne nadal nie zostały do końca zrekompensowane. Podobne mechanizmy działają nadal na świecie. Są przyczyną ruchów migracyjnych, których jesteśmy teraz świadkami.

Nauczeni historią świata, a szczególnie historią tego, co działo się w XX wieku, powinniśmy już wiedzieć, do czego prowadzi nienawiść. Mam jednak wrażenie, że pamięć mamy bardzo zawodną. A może właśnie nie chcemy pamiętać… Nie umiem odpowiedzieć na to pytanie i nie jest też ono przedmiotem tego tekstu. To, czym mamy się tutaj zająć to właśnie mowa nienawiści. A ta jest wszechobecna. Wskazują na to zarówno badania (na przykład wydany w 2014 roku, przez Fundację im. Stefana Batorego, raport „Mowa nienawiści. Raport z badań sondażowych”), jak i obserwacja tego, co dzieje się na forach internetowych, w komentarzach pod artykułami w internetowych wydaniach gazet oraz na murach budynków polskich miast. Domyślam się, że większość osób czytających w tej chwili ten tekst czytała lub widziała nienawistne komentarze w internecie, czy bazgroły na murach. Są one właśnie mową nienawiści.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o mowie nienawiści, definicje tego zjawiska znajdziesz na: http://www.mowanienawisci.info/post/rada-europy/

         Dlaczego powinniśmy robić jak najwięcej, by walczyć z mową nienawiści? Dlaczego powinniśmy uczyć się rozmawiania i okazywania szacunku naszym rozmówcom i rozmówczyniom, nawet jeśli nie zgadzamy się z ich opiniami?

         Dlatego, że słowa ranią. Słowa przepełnione nienawiścią ranią tym bardziej. Jak czytamy w podręczniku wydanym przez Radę Europy pt. „Bookmarks – Combating hate speachonline through human rights education”, mowa nienawiści to naprawdę poważny problem współczesnego świata, który może usprawiedliwiać nawet łamanie praw człowieka. To, o czym nie możemy zapominać to fakt, że mowa nienawiści może właśnie prowadzić do aktów przemocy i łamania praw człowieka.

         Pojawia się kolejne ważne pytanie. Co powinniśmy/powinnyśmy robić, aby przeciwstawić się mowie nienawiści. Przede wszystkim zdawajmy sobie sprawę z tego, że ona istnieje i każdy/każda z nas jest na nią narażony. Nieważne czy należymy do grupy mniejszościowej, czy nie – wiemy już przecież, że nawet sama obserwacja, słyszenie, czytanie powoduje dalekosiężną zmianę naszych postaw, w kierunku mniejszej akceptacji mniejszości. Po drugie reagujmy. Jest mnóstwo możliwości reagowania. Chociażby bierzmy udział w kampaniach takich jak „Bez nienawiści”: http://beznienawisci.pl/kampania/ . Po trzecie dowiadujmy się o tym, czym jest mowa nienawiści i jak z nią walczyć. W jaki sposób? Zachęcamy od odwiedzenia strony programu realizowanego przez CEO pt. „Nienawiść jestem przeciw”. Po czwarte uświadamiajmy te osoby z naszego otoczenia, którym używanie mowy nienawiści jest nieobce, co oznaczają ich słowa i jak mogą być raniące i jakie są ich konsekwencje – dla osób których dotyczą ich komentarze, jak i dla nas wszystkich, całego społeczeństwa.

         Tekst ten chciałabym zakończyć innym utworem – tym razem zachęcam do lektury tekstu bardzo starej, ale wciąż dobrze znanej piosenki Czesława Niemena pod tytułem „Dziwny jest ten świat”. Przeczytajcie i pomyślcie. Co znaczą dla Was dziś te słowa? Co dla nas wszystkich z nich wynika?

„Dziwny jest ten świat” Dziwny jest ten świat,  gdzie jeszcze wciąż  mieści się wiele zła.  I dziwne jest to,  że od tylu lat  człowiekiem gardzi człowiek.  Dziwny ten świat,  świat ludzkich spraw,  czasem aż wstyd przyznać się.  A jednak często jest,  że ktoś słowem złym  zabija tak, jak nożem.

Lecz ludzi dobrej woli jest więcej  i mocno wierzę w to,  że ten świat  nie zginie nigdy dzięki nim.  Nie! Nie! Nie!  Przyszedł już czas,  najwyższy czas,  nienawiść zniszczyć w sobie.  Lecz ludzi dobrej woli jest więcej  i mocno wierzę w to,  że ten świat  nie zginie nigdy dzięki nim.  Nie! Nie! Nie!  Nadszedł już czas,  najwyższy czas,  nienawiść zniszczyć w sobie. Czesław Niemen 1967

 

 

Bibliografia

Książki:

1.      Bilewicz, M., Marchlewska, M., Soral, W., Winiewski, M., (2014). „Mowa nienawiści. Raport z badań sondażowych”. Warszawa. Fundacja im. Stefana Batorego

2.      Keen, E., Georgescu, M., Gomes, R. (2014). “Bookmarks - Combating hate speech online through human rights education”. Strasbourg. Council of Europe

3.      Ryłko E., (2007). „Jak mówić o przestępstwach z nienawiści?” [w] Lipowska-Teutsch A., Ryłko E.,(red), „Przemoc motywowana uprzedzeniami. Przestępstwa z nienawiści”. Warszawa, Towarzystwo Interwencji Kryzysowej

4.      Szymborska, W., (1996). „Widok z ziarnkiem piasku”. Poznań. Wydawnictwo A5

 

Strony internetowe:

1.      http://www.mowanienawisci.info/post/rada-europy/

2.      www.równość.info

3.      www.beznienawisci.pl

4.      http://www.mowanienawisci.info/

 

Opracowanie: Elżbieta Kielak

Współpraca: Adrianna Wośko