Na językach

21-02-2013

Czy wiecie, że osiem języków używanych w Polsce znajduje się w „Atlasie języków zagrożonych” opracowanym przez UNESCO? A że prawo do języka ojczystego to też prawo człowieka? Pamiętajcie o tym, ponieważ 21 lutego jest Międzynarodowym Dniem Języka Ojczystego. Co się z tym wiąże…?

Rok temu z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego powstała akcja „Ojczysty – dodaj do ulubionych”, której celem jest zwiększanie świadomości językowej. Tegoroczne hasło ustanowione przez UNESCO brzmi „Książki dla nauki języków ojczystych”. To zwrócenie uwagi na znaczenie zarówno literatury, jak i możliwości zapisywania języka. Z jednej strony ulega on przecież błyskawicznym przemianom przez takie środki komunikacyjne jak Internet czy telefon komórkowy, z drugiej zaś na Ziemi jest jeszcze wiele języków, które nie mają nawet dostosowanej dla siebie ortografii. Ponad 80% tych, które znajdują się na liście utworzonej przez SIL International (chrześcijańską organizacją non-profit, która zajmuje się studiowaniem i dokumentowaniem rzadkich języków) nie ma nawet swojej formy piśmiennej!

Jeśli chodzi o Polskę, zagrożone wyginięciem są: kaszubski, białoruski, jidisz, rusiński, romski, poleski, wiliamowicki (używany w Wiliamowie koło Bielska Białej). Ten ostatni wg „Atlasu…” jest już krytycznie zagrożony, gdyż posługuje się nim zaledwie kilkadziesiąt osób w starszym wieku. Smutną ciekawostką jest to, że średnio co 14 dni na świecie wymiera jeden język.

Język a prawa człowieka

Język narodowy ma ogromny wpływ na poczucie jedności narodu. Pewnie dobrze wiecie z historii, że w czasach zaborów próbowano osłabić tożsamość narodową Polaków poprzez zakaz używania go. Takich sytuacji świat pamięta więcej. Data Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego przypada na 21 lutego z powodu wydarzenia z 1952 roku, kiedy to zamordowano pięcioro studentów domagających się uznania bengalskiego za urzędowy język ówczesnego Pakistanu.

Nie możemy lekceważyć roli języka jako instrumentu ochrony dziedzictwa materialnego i niematerialnego. Choć wielu narzeka w czasie omawiania lektur czy lekcji gramatyki, to ich znajomość wpływa na poczucie tożsamości narodowej i zrozumienie kultury europejskiej. Nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy.

Jak dbać o język?

Hiperpoprawność (czyli przesadne dbanie o poprawne wypowiadanie się, które nie zawsze kończy się zamierzonym efektem) nie jest wskazana. Warto jednak zwracać uwagę na to jak mówimy, szanować język i próbować rozwijać swoje umiejętności wysławiania się. Do tego zachęcają poniższe strony:
- witryna kampanii Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ojczysty – dodaj do ulubionych” oraz jej fanpage, na którym codziennie znajdziecie żartobliwe wyjaśnienia popularnych zwrotów czy informacje o tym, jak mówić poprawnie;

- blog profesora Jerzego Bralczyka, który w przesympatyczny sposób tłumaczy zawiłości naszego języka;

Ania Dulny-Leszczyńska

Zdjęcie: CC NC SA Jim Davies